Военная история

Чаму імёны герояў да сёння не ўвекавечаныя?

Дзмітры Брыштэн, кіраўнік пошукавага атрада “Айчына-Рубон”з Радашкавічаў, займаецца тым, што адкрывае таямніцы ваеннага часу, вяртае імёны герояў, што загінулі падчас Другой сусветнай вайны на Маладзечаншчыне.

Гісторыю лёсу роты пад камандаваннем лейтэнанта Георгія Кіяшкі прынёс Дзмітры ў рэдакцыю “РГ" .

– Пры вызваленні  Краснага быў здзейснены гераічны, але трохі  загадкавы подзвіг, – пачынае расказ Дзмітры. Нагадаю, што баі  за Краснае былі  жорсткімі  і  ішлі  з перапынкамі  ад 2 да 5 ліпеня. Немцы адступалі  і  біліся жорстка.

  Раніцай 2 ліпеня трэцяя рота 45­га танкавага палка 9 гвардзейскай мехбрыгады пад камандаваннем лейтэнанта Георгія Кіяшкі  атрымала загад атакаваць Краснае да падыходу асноўных сіл.

 І гэта пасля начнога маршу і фарсіравання ракі Бярэзіна!

    Стомленыя гвардзейцы на танках без дазапраўкі ўварваліся ў Краснае. Што там адбывалася, можна назваць адным словам – пекла.  Савецкіх танкаў было ўсяго пяць. Па выніках баёў, чатыры з іх знішчылі нацысты разам з экіпажамі. Адзін танк з параненымі  па загадзе Кіяшкі  быў выведзены з Краснага адразу пасля выканання асноўнай задачы. Страты нямецкага боку былі  таксама адчувальныя – каля 30 аўтамашын, больш за 200 байцоў, некалькі  танкаў і гармат , у тым ліку самаходных, абозаў . Баі  2 ліпеня за Краснае падрабязна апісаныя ў кнізе акадэміка АН СССР Аляксандра Самсонава “Ад Волгі  да Балтыкі ”, першае выданне якой надрукаванае ў 1963 годзе. Пацвердзілі  знішчэнне тэхнікі  і  жывой сілы праціўніка, хутчэй за ўсё, танкісты, якія засталіся ў жывых, і мясцовыя жыхары. У кнізе пішацца пра тое, што ў тым баі  Георгі  Кіяшка выжыў толькі  адзін – з боем прарваўся да сваіх. У лесе ён, знясілены, сустрэў партызан, у якіх прабыў тры дні , затым яго накіравалі  ў шпіталь. З яго слоў , пасля таго як усе танкі  былі  падбітыя, яны з радыстам Савянковым, выдаткаваўшы боекамплект, пачалі  адыход. Не даходзячы 50 метраў да лесу , Савянкоў быў забіты.

     Але выжыла, як мінімум, два чалавекі.

 Аляксей Аляксандравіч Нізоў – сяржант , мехкіроўца,1918 года нараджэння. Дакументы аб тым, што ён застаўся жывым, знаходзяцца ў адкрытым доступе на сайце obd­memorial.ru. Кіяшка сцвярджаў , што Нізоў быў забіты ў танку стрэлам у вока і  яго труп ён адсоўваў , каб прыняць кіраванне. Акрамя іх, выжылі  мехкіроўцы Васіль Аляксеевіч Ільін і  Іван Карлавіч Лееў (лічыцца забітым). Магчыма, іх вывезлі раней на пашкоджаным танку Смірнова. На жаль, мне пакуль не ўдалося дакладна ўстанавіць паэкіпажны спіс трэцяй  роты. Справа ў тым, што пасля падыходу асноўных сіл у Краснае 2 ліпеня разгарэўся новы бой і  ўстанавіць, колькі дакладна выжыла ў першым баі  танкістаў , пакуль праблематычна.

     На брані  танкаў размясціўся дэсант аўтаматчыкаў са складу разведкі  палка. У тым баі  змагаўся разведчык палка Іван Іванавіч Храмцоў, 1920 года нараджэння. Ён знішчыў з аўтамата з дзясятак гітлераўцаў і  выратаваў з палаючага танка механіка­кіроўцу сяржанта Мішына. Пасля быў узнагароджаны медалём “За адвагу” і  выжыў у вайне.

       Крыху па­іншаму распавядае пра тыя баі  стралок­радыст танка №206 Валянцін Бобыр. Загінуў яго сябар Сяргей Глазкоў. Астатнія выжылі , мяркуючы па тым, што іх імёнаў няма ў спісах загінулых. Як бачым, не ўсё так проста. Шмат каму ўдалося выжыцьу той мясарубцы.

    Загад атакаваць да падыходу асноўных сіл перадаў танкістам ад камбрыга 45 танкавага палка Бурцава раніцай 2 ліпеня начштаба палка Д. Бачурын. Трэба было на пяці  танках уварвацца без пад трымкі  ў цэнтр мястэчка, якое было запоўненае праціўнікам з цяжкім узбраеннем, маючы абмежаваны запас паліва ў баках (адставалі палівазапраўшчыкі ) і  ўтрымаць яго да падыходу асноўных сіл. Пасля таго як першапачатковую задачу выканалі , у страі заставаліся тры танкі  амаль або зусім без паліва. Але нават калі  боекамплект ў танкістаў быў фактычна назыходзе, Кіяшка аддаў загад – “Не адступаць!”.

     Цяпер аб лёсах герояў . Кіяшка атрымаў Зорку Героя Савецкага Саюза. Ён памёр у 1995 годзе. Лёс жа многіх астатніх герояў нам невядомы. Чаму ніхто не паклапаціўся, чаму з больш чым 20 герояў­танкістаў на магіле ў Красным ёсць імя толькі  Аляксандра Нічыпаравіча Ілюшына – гвардыі  капітана, 1917 года нараджэння,  а ў Радашкавічах – Аляксандра Мацвеевіча Львіцына – гвардыі ст.лейтэнанта, 1914 года нараджэння,  і Андрэя Ягоравіча Чаравікова – малодшага лейтэнанта, 1921 года нараджэння, ды некалькіх радавых танкістаў.

       У 1969 годзе Георгі  наведваў Беларусь, але ці  быў ён у Красным? Хутчэй за ўсё – быў. А з капітанам Ілюшыным Георгі  Кіяшка  ранiцай 2 лiпеня 1944­г а снедаў у Раёўцы перад боем. Жыхары Раёўкі  размалявалі  танкі  кветкамі.

    Пра гэта ён у 50­х гадах распавядаў Аляксандру Самсонаву. А дзе ж астатнія? Ёсць у Красным каля чыгункі  брацкая магіла. У ёй пахаваныя 10 воінаў­танкістаў . Таксама тут пахаваныя машыніст цягніка і  два качагары. Лёсы трох машыністаў­чыгуначнікаў вядомыя. Яны загінулі  29 ліпеня 1944 года пры сутыкненні  паравоза, які  цягнуў састаў паражняком, і  паравоза, які  вёз танкі  на фронт. Пра гэты выпадак майму бацьку , Вячаславу Брыштэну , распавёў сябра качагара Івана Ліцарава са Жлобіна. Аднак гэта тэма іншага даследавання.  Калі  ж загінулі  танкісты?

   Магчыма, гэта хлопцы з роты Кіяшкі  або тыя, хто падышоў пазней, як, напрыклад, экіпаж танка гвардыі  ст.лейтэнанта Львіцына. А магчыма, гэтыя танкісты суправа джалі  тэхніку на эшалоне? Ёсць здагадкі , што ў магіле значацца тэхнікі або байцы з саставу, які  вёз танкі  і  ў які  ўрэзаўся паравоз, які  ехаў паражняком з фронту . Але апошнія даследаванні па гэтай тэме прымушаюць думаць, што машыністаў пахавалі  ў існуючую брацкую магілу невядомых дзесяці воінаў. Якім чынам з пяці  афіцэраў 45­г а танкавага палка, якія загінулі  2 ліпеня 1944 года ў баях за Краснае, двое лічацца пахаванымі  ў брацкай магіле ў Радашкавічах, а адзін – у Красным? Двое адсутнічаюць і  там, і  там. З 16 радавых і  сяржантаў імёны шасці  пазначаныя на помніку  ў Радашкавічах, двое лічацца выжыўшымі ,астатніх няма нідзе. Па архiўных звестках Радашкавiцкага РВК, на помнiку брацкай магiлы ў Радашкавiчах да 70­х гадоў нiводнага прозвiшча з танкiстаў няма, як і  не адлюстроўваецца факт пераносу астанкаў загiнулых з вёскi  Краснае ў Радашкавiчы. Гэта гаворыць аб тым, што па нейкай прычыне, ужо пазней, дзесьцi  ў пачатку 80­х гадоў , гэтыя iмёны туды трапiлi . Вядома, што з 1960­х гадоў буйныя перапахаваннi  тут не праводзiлiся. Па дадзеных сайта “Подзвіг  народа”, за гэты подзвіг узнагароджаныя пяць салдат і  толькі адзін афіцэр – камандзір роты Кіяшка. А як жа астатнія? Хочацца спадзявацца, што іх ўзнагародныя лісты проста яшчэ не патрапілі  ў інтэрнэт . А архівы? Вельмі  няпроста пасылаць запыты на ўзнагароджанне па кожным канкрэтным байцу. Адказ з архіваў так сама ідзе доўга. Для гэтага, уласна, і існуе сайт “Подзвіг  народа”.

 – Імёны ўсіх воінаў вядомыя, і іх трэба увекавечыць і паведаміць

родным пра лёс сваіх мужных сыноў, – лічыць Дзмітры Брыштэн.

 – Але для гэтага трэба правесці  карпатлівае даследаванне ў высвятленні  лёсу танкістаў . Гэта праца пакуль ідзе марудна. Але можна выгравіраваць ix імёны і замацаваць таблічк у на пастаменце ў гонар герояў ­ танкістаў у Красным.

  

Львицин Александр Матвеевич            Илюшин Александр Никифорович          Георгий Кияшко

 Офицеры - 45гв. ТП, 9гв. МБр, 3ТК. сражавшиеся  2.07.1944, в д.Красное в составе роты Георгия Кияшко.

 Илюшин Александр Никифорович - гв. капитан, пом. начштаба полка по разведке, 1917г.р. – погиб 2 июля 1944г.

Башмаков Андрей Егорович - гв. мл. лейтенант,ком. танка , 1921 – экипаж роты Кияшко - погибли 2 июля 1944г.

Витюшов Борис Федорович - гв. мл. лейтенант, командир взвода разведки , 1923 г.р. – экипаж роты Кияшко - погибли 2 июля 1944г.

Малика Анатолий Степанович - гв. лейтенант, ком. танка, 1921 - экипаж роты Кияшко  - погибли 2 июля 1944г.

Кияшко Григорий Григорьевич - гв. ст. лейтенант, ком. роты – выжил, экипаж погиб 2 июля 1944г., кроме Низова.

Смирнов Евгений Николаевич, 1923 г.р. – гв. лейтенант, ком танка из роты Кияшко выжил и забрал раненых.

 Офицеры - 45гв. ТП, 9гв. МБр, 3ТК. сражавшиеся  2.07.1944, в д. Красное в составе других рот полка.

Львицин Александр Матвеевич - гв. лейтенант, командир танка, 1914г.р. – экипаж погиб 2 июля 1944г.

Столповский Иван Иванович, 1910г.р.– гв. лейтенант, командир танка №206 – выжил.

Крепачев Григорий Максимович, 1922 г.р. – гв. мл. лейтенант, комсорг 45-го ТП. – выжил.

Захряпин Александр Михайлович 1915г.р. – гв. ст. лейтенант, ком. танка – выжил.

Малинин Алексей Романович 1921г.р. – гв. капитан, ком. танка – выжил

Ряд и серж. состав (танкисты и разведчики) - 45гв. ТП, 9гв. МБр, 3ТК. - сражавшиеся  2.07.1944, в д.Красное в составе роты Кияшко и других рот полка.

Трефилов Иван Петрович - гв. кр-ц, разведчик,1922 г.р. - погиб

Филимонов Александр Иванович - гв.мл. сержант, радист, 1924 - погиб

Низов Алексей Александрович - гв.сержант, мех-водитель.,1918 - выжил!!!

Гореев Лукман Галимович - гв.кр-ц, радист, 1924 - погиб

Решетников Василий Иванович - гв.сержант, мех-водитель, 1909- погиб

Сладкомедов Иван Федотович - гв.кр-ц, радист, 1925- погиб

Стерляжников Сергей Степанович - гв. старшина, радист, 1919 НЛ- погиб

Леев Иван Карпович - гв. сержант, мех-водитель, 1917 - выжил!!!!

Надебаидзе Георгий Федорович - гв. сержант, радист,1910  НЛ- погиб

Андрюков Николай Яковлевич - гв. кр-ц, заряжающий, 1913- погиб

Ковалев Александр Иванович - гв. ст. сержант, мех-водитель, 1921- погиб

Бидненко Сергей Свиридович - гв. ст. сержант, заряжающий, 1911- погиб

Горошенко Николай Иванович - гв. ст. сержант, мех.водитель, 1921 НЛ- погиб

Белик Алексей Григорьевич - гв. старшина, баш.стрелок, 1921(1924 НЛ)- погиб

Савенков Иван Николаевич - гв.ст. сержант, радист, 1922 - погиб

Ильин Василий Алексеевич - гв. мл. сержант -механик-водитель, 1921 г.р. - выжил.

Храмцов Иван Иванович - гв. сержант-разведчик, 1920 г.р  - выжил

Мишин Алексей Иванович - гв. ст. сержант, механик-водитель 1911г.р. – выжил

Мишуров Иван Федорович  - гв. сержант, радист, 1926г.р. - выжил

Сучалкин Виктор Тарасович – гв. сержант, радист, 1926 г.р. - выжил

Смоленский Иван Павлович -  гв. мл. сержант, радист, 1926г.р. - выжил

Седракян Сергей Мкртычевич - гв. сержант, радист, 1923 г.р. - выжил

Александров Евгений Георгиевич  - гв. ефрейтор, радист, 1920г.р. – выжил

Экипаж гвардейцев танка №206 45 гв. ТП:

Стародубцев Николай Александрович 1915г.р. – гв. лейтенант, командир танка – выжил.

Бобырев Валентин Николаевич. - стрелок-радист - выжил

Рудаков Алексей Васильевич - гв. красноармеец,мех. - водитель, 1911г.р. - выжил

Соболь Михаил Яковлевич - гв. ст. сержант, пом. мех. водителя, 1915 г.р. - выжил

Глазков Сергей Яковлевич - гв. сержант, заряжающий, 1924 – погиб

 Комментарий Бриштена Д.В.: “ Статья, отправленная мной Наталье Тур в "Региональную Газету" еще 1 августа 2015 г., переведенная Натальей на белорусский язык и слегка ей же отредактированная, на мой взгляд, непредвзято отражает судьбу танкистов из роты ГСС Кияшко. Мною было проанализировано несколько источников – сайты ОБД "Мемориал" и "Подвиг Народа", статьи из советской прессы, книга академика Самсонова “От Волги до Балтики” и другие. Имена героев могут и должны быть выбиты на мемориальной плите и закреплены на монументе воздвигнутом в память о подвиге танкистов. Прилагаю авторские фото и одну из статей.

     В релизе статьи, как это часто бывает, все равно встретились очевидные ляпы. Так, например, по тексту читаем “а ў Радашкавічах – Аляксандра Мацвеевіча Львіцына – гвардыі лейтэнанта, 1914 года нараджэння,  і Андрэя Ягоравіча Чаравікова – малодшага лейтэнанта, 1921 года нараджэння, ды некалькіх радавых танкістаў”. Никакого Чаравикова не существует. Это перевод фамилии лейтенанта Башмакова. Чаравiкi – башмаки. Непонятно, зачем понадобилось переводить его фамилию на белорусский язык. Тем более, что ниже в статье http://www.rh.by/by/383/70/14413/ указаны имена танкистов, в том числе и Башмакова. Второй ляп связан также связан с фамилиями, а конкретно со списком танкистов танка №206. Танк получился, согласно списку, не металлический, а резиновый. Реальный экипаж я указал в русскоязычном списке. Что касается поиска родных, то реальный шанс их поиска возрастет с выходом данной публикации, т.к. Ф.И.О. переведенные на белорусский язык совсем не способствуют этому. Этот момент можно назвать третьим ляпом. В свое время моему отцу удалось связаться с племянницей офицера Львицина – она же прислала фотокарточку “дяди Саши”. Кстати, на памятнике он записан как Львинин – обычный советский ляп на памятнике”.

По материалам "Региональной газеты".